f) Lege provinziala di 16 de messè dl 2008, n. 51)
Obietifs formatifs generai y ordinamënt dla scolina y dl pröm scalin d’istruziun

(1) Le sistem formatif provinzial à sciöche fin le svilup y la valorisaziun de vigni porsona, y l’acuisiziun de comportamënć democratics y de competënzes soziales, che pormët de tó pert ala vita tla comunité. Chësc sozed tl respet dles fases de svilup aladô dl'eté, dles desfarënzies y dl'identité de vignun y vignöna, inće tres la cooperaziun danter scora y geniturs, y en armonia cun i prinzips dla Detlaraziun universala di dërć dla porsona, dla Convenziun internazionala sön i dërć di mituns, dla Costituziun y dl Statut d’autonomia.

(2) La Provinzia realisëia chisc fins - tl respet dl'autonomia dles scolines y dles scores - tres süa politica dla formaziun y promöi:

1. le svilup cultural, sozial y economich dla popolaziun;
   
2. la realisaziun de n contest sozial che garantësces la conviënza danter i grups linguistics mantignin sües carateristiches y tradiziuns;
   
3. la difujiun y le renforzamënt dl pinsier y dla cultura europeica che se basëia sön raîsc cristianes;
   
4. la conescënza dla storia locala, por ti fà conësce ales scolares y ai scolars le svilup storich dla provinzia y les cultures y tradiziuns locales.
   

(3) Por promöie le suzès formatif de vigni porsona se tol la Provinzia dant da realisé mosöres che garantësc le dërt d’azès a düć i degrà de formaziun, ales medemes poscibilitês de formaziun, al aumënt dla cualité y dla cuantité dl’oferta de formaziun y al’imparè por döta la vita. Chëstes mosöres à inće sciöche fin l'orientamënt y l'inserimënt tl monn dl laûr, sciöche inće le svilup de competënzes por afrontè i mudamënć y se orientè te n monn tres plü compliché.

(4) Le sistem formatif provinzial ti garantësc a düć le dërt de formaziun, pian ia dala scolina, y l’ademplimënt dl dovëi de formaziun scolastica y profescionala por almanco dodesc agn, o a vigni moda, ćina al arjunjimënt de na cualifica profescionala de almanco trëi agn, ćina ai dejedot agn.

(5) Le sistem formatif provinzial é partì ite tla scolina, n pröm scalin che tol ite la scora elementara y la scora mesana, y n secundo scalin, che tol ite les scores altes a carater statal y chëres dla formaziun profescionala dla provinzia. Inće les scores de musiga metüdes sö dai istituć d’educaziun musicala fej pert dl sistem formatif provinzial.

(6) Le dërt y le dovëi de istruziun y formaziun vëgn ince realisá tles scores privates parificades y reconesciüdes dala Provinzia sciöche ince tl cheder dl’istruziun di geniturs.  2)

(6/bis) Sce al vëgn realisé le dërt y le dovëi de istruziun y formaziun te na scora privata reconesciüda dala Provinzia mëss i scolars y les scolares dé jö n ejam de idoneité ala fin dla scora elementara por gní ametüs al proscimo degré scolastich o al ejam de stat che stlüj jö le pröm scalin d’istruziun da privatisć/privatistes. Implü él ince da dé jö n ejam de idoneité sce al vëgn fat domanda de iscriziun a na scora de carater statal, a na scora profescionala dla Provinzia o a na scora parificada.  3)

(6/ter) Sce che che eserzitëia la responsabilité da genitur se crüzia da ademplí le dërt y le dovëi de istruziun y formaziun tl cheder dl’istruziun di geniturs mëssi ti le comuniché ann por ann al diretur/ala direturia dl’istituziun scolastica a carater statal dl pröm scalin competënta a livel raional o dl'istituziun scolastica publica chirida fora dl secundo scalin d'istruziun. Te chësta comunicaziun mëss che che eserzitëia la responsabilité da genitur, tres na detlaraziun sostitutiva de n at de notorieté aladô di articui 46 y 47 dl decret dl Presidënt dla Republica di 28 de dezëmber dl 2000, n. 445, conescion le conseguënzes penales preodüdes dal articul 76 dl decret dl Presidënt dla Republica n. 445/2000 tl caje de detlaraziuns o atestaziuns falzes:  

1. desmostré da avëi fat n colloquium de consulënza obligatore te scora, da n espert/na esperta dl'Unité consulënza psicopedagogica dla Repartiziun pedagogica o dal Garant/dala Garanta por l'infanzia y l'adolescënza;  
   
2. dé dant ci porsones che tëgn l'istruziun di geniturs y de ci cualificaziuns che ares desponn;
   
3. splighé sciöche ai á intenziun da garantí che al vëgnes arjunt i obietifs formatifs stabilis tles indicaziuns provinziales o ti planns de stüde, presentan n program y desmostran te na manira detaiada sciöche les ores de leziun vëgn planificades y tignides.  4)
   

(6/ter.1.) La comunicaziun referida al anuzamënt dl'istruziun di geniturs preodüda dal coma 6/ter por l'ann de scora suandënt mëss de regola gní fata anter le tëmp por les iscriziuns te scora o alplü tert cina al termo d'esclujiun di 31 de messé. L'istruziun di geniturs é da tigní por la dorada de n ann de scora intier, ater co te situaziuns motivades. La direturia o le diretur dla scora o na porsona inciariada da d'ël pó intratan l'ann jí a ciaré a sciöche al vëgn tigní les leziuns, valutan ince les competënzes sozio-emozionales dla porsona de mëndra eté. Sce al ess da ester n dübe iustifiché che l'eserzize dl dërt de formaziun dla porsona de mëndra eté sides al prigo, pó la direturia/le diretur de scora bele do le pröm tëmp de valutaziun, invié ia les mosöres che vëgn preodüdes dales desposiziuns varëntes sce al vëgn violé le dovëi de istruziun y formaziun. Les porsones de mëndra eté che vëgn istruides dai geniturs mëss, por passé tla classa suandënta y cina al ademplimënt dl dovëi de istruziun y formaziun, fá vigni ann l'ejam d'idoneité sciöche candidat o candidata da defora pro la scora a chëra che al ti é gnü presenté la detlaraziun che an s'anüza dl'istruziun di geniturs.  5)

(6/quater)  6)

(7) Les desposiziuns varëntes sön le dovëi scolastich y sön le dërt y dovëi de formaziun resta impé; chisc po gnì ademplis tan bëgn tles scores a carater statal co tles scores profescionales provinziales.

(8) L’anuzamënt dl'oferta de formaziun é por düć, inće por i minorenns da foradecà che é tla provinzia de Balsan, n dërt sogetif y n dovëi sozial. Tres mosöres adeguades vëgnel garantì l'integraziun y l'intlujiun dles mitans y di mituns sciöche inće dles jones y di jogn cun handicap tl sistem formatif provinzial.

(9) Ala realisaziun dl dovëi scolastich y dl dërt y dovëi de formaziun porta pro les scolares y i scolars, sües families, la scolina, les scores y les istituziuns por la formaziun profescionala, les aziëndes che tol sö jones y jogn cun n contrat da lerner, sciöche inće d’atres istituziuns y organisaziuns por la formaziun. Les scolines y les scores se crüzia te chësc contest dantadöt dla colauraziun cun les scores de musiga dl istitut por l'educaziun musicala.

(10) Le svilup y la valorisaziun dla porsona y le svilup dles competënzes por vire tla comunité vëgn promoiüdes tl sistem formatif provinzial tres la realisaziun de percursc formatifs che corespogn ales predisposiziuns de vignun y de vignöna, che vëgn svilupades a na manira mirada, y che à sciöche fin le suzès formatif plëgn.

(11) La Junta provinziala definësc tl Statut dles scolares y di scolars i dërć y i dovëis dles scolares y di scolars, y stabilësc indicaziuns por mosöres d’orientamënt, de prevenziun y de recuperada de chi che à lascè da jì a scora, acioche an pois assiguré deplëgn la realisaziun dl dërt y dovëi de formaziun.

(12) Les direziuns raionales dles scolines y les scores promöi, tl cheder de süa autonomia, l'individualisaziun y la personalisaziun dl imparè dles mitans y di mituns, sciöche inće dles scolares y di scolars, che é i aturs primars y i destinatars dl sistem formatif provinzial. Les direziuns raionales dles scolines y dles scores definësc le curriculum por realisé percursc formatifs che corespognes ales predisposiziuns y ai bojëgns formatifs de vigni möta y de vigni möt, sciöche inće de vigni scolara y de vigni scolar, y adora stromënć adatà de consulënza por l'aprendimënt y l'orientamënt, y de documentaziun.

(13) Por les scolares y i scolars che renunzia da tó pert al’insegnamënt de religiun catolica él preodü la partezipaziun obligatoria a n’oferta formativa alternativa. La Junta provinziala aprovëia le regolamënt d’esecuziun che toca lapró. 7)

(1) Cun regolamënt d'esecuziun vëgnel regolè danü y organicamënter le sistem de valutaziun provinzial dles scolines y dles scores dl pröm y dl secundo scalin, tl respet di prinzips preodüs dai comesc 2, 3 y 4.

(2) La valutaziun dles scolines y dles scores dl pröm y dl secundo scalin vëgn realisada tles formes dla valutaziun interna y dla valutaziun esterna.

(3) Les scolines y les scores dl pröm y dl secundo scalin verifichëia la cualité y la faziun de süa oferta formativa cun prozedöres adatades y cun i stromënć dla valutaziun interna.  Tl cheder dla valutaziun interna ti vëgnel damané, ai rapresentanc di geniturs y, olache al é preodü, dles scolares y di scolars, arac y propostes sön le control dla cualité. 8)

(4) La valutaziun esterna verifichëia la faziun y la efiziënza dles singoles scolines y scores, sciöche inće la cualité de döt le sistem scolastich y formatif. Chësc vëgn fat inće en colaboraziun cun i organisms nazionai y internazionai. 9)

(5) Dlungia la valutaziun esterna dles scolines y dles scores de vigni ordin y degré, desfira i sorvisc de valutaziun n monitoraje dla faziun y dl’efiziënza dl’oferta formativa adoran prozedöres y stromënc adatá.  10)

(6) Al fej pert dl monitoraje l’azertamënt periodich dles competënzes arjuntes dales scolares y dai scolars. Por chësta rajun á les scores le dovëi da tó pert ai relevamënc nazionai sön i liví d’aprendimënt fac dal’INVALSI (Istitut Nazional por la valutaziun dl sistem educatif d’istruziun y de formaziun), ai stüdi internazionai sön le rendimënt scolastich y ai relevamënc por determiné les competënzes linguistiches. Chëstes ultimes tëgn dantadöt cunt dles particolarités linguistiches y culturales dla provinzia de Balsan.  11)

(7) Les relevaziuns di aprendimënc vëgn fates vigni ann, vigni dui o de plü agn aladô dles ghiranzes y di bojëgns dl sistem de istruziun y formaziun di grups linguistics todësch, talian o ladin.  12)

(8) Les modalités detaiades de atuaziun dles relevaziuns di aprendimënc vëgn definides cun l’INVALSI y d’atri partner de cooperaziun statai, cun organisaziuns che laora a livel internazional, cun organisaziuns esteres y cun partner locai tres convenziuns, acordanzes y contrac aposta.  13)

(1) L’ann scolastich mët man al pröm de setëmber y se röia ai 31 d’agost dl ann suandënt.

(2) L’ativité educativa tles scolines y l’insegnamënt tles scores de pröm y de secundo scalin dla Provinzia mëss tó ite altamo 34 edemes dl ann de scora.

(3) La Junta provinziala fej fora le scomenciamënt, la fin y les interuziuns dl’ativité educativa tles scolines y dl insegnamënt tles scores de pröm y secundo scalin y emanëia diretives sön l’articolaziun dl orar dles leziuns y les scomenciadies parascolastiches, cun laprò i barać di scolars y dles scolares, tl respet dl'autonomia organisativa dles scores preodüdes dai comesc 3 y 4 dl articul 7 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12. 14)15)

(1)  Dötes les scores dl pröm scalin d'istruziun po reconësce ativitês formatives dles scolares y di scolars tles scores de musiga dla Provinzia, tles uniuns sportives sciöche inće d'atres ofertes formatives fora de scora. Por chësta rajun po les scores, sön domanda de che che à la resposonsabilité da genitur, ti conzede ales scolares y ai scolars n'esenziun dala cuota de leziuns obligatores resservada al'istituziun scolastica por alplü 34 ores al ann.

(2)  Les scores todësces dl pröm scalin d'istruziun ti conzed ales scolares y ai scolars, sön domanda de che che à la responsabilité da genitur, por ativitês formatives tles scores de musiga dla Provinzia - inće suraprò al'esenziun preodüda dal coma 1 - n'esenziun dala cuota de leziuns obligatores resservada al'istituziun scolastica de 34 ores al ann. Tles scores talianes po chëstes ativitês formatives gnì reconesciüdes tl cheder dl curriculum de chë materia.

(3)  Les scores dl secundo scalin d'istruziun po reconësce, sön domanda de che che à la responsabilité da genitur o dles scolares y di scolars de majera eté, les ofertes formatives dles scores de musiga dla Provinzia, dl conservatore y dles uniuns sportives, sciöche inće d'atres ofertes formatives fora de scora y conzede n'esenziun dal orar d'insegnamënt obligatore por alplü 57 ores al ann.

(4)  Tl respet di criters fissá dala Junta provinziala stabilësc les scores criters de cualité y desposiziuns detaiades por le reconescimënt y la colaboraziun y i injunta tl plann trienal dl’oferta formativa. Por che les ofertes formatives fora de scora vëgnes reconesciüdes mësseres a vigni moda fà referimënt ales indicaziuns dla Provinzia y ala funziun educativa dla scora. I prozesc d'aprendimënt y le profit tl cheder dles ofertes formatives fora de scora ne vëgn nia valutá da pert dla scora. 16)

(5)  Le reconescimënt dles ofertes formatives dles scores de musiga dla Provinzia y dl'oferta formativa fora de scora regolamentè te chësc articul n'à degöna faziun sön le contingënt dl organich de vigni scora. 17)

(1)  L'Aministraziun provinziala gestësc le sistem educatif d'istruziun y formaziun dla Provinzia inće por les scolines y scores parificades y reconesciüdes, tres l'ativaziun de n sistem informatif aladô de criters y modalitês che garantësc dantadöt n'adoranza tla rëi de dać y informaziuns. Le sistem informatif tol ite la banca dać provinziala dles scolares y di scolars. Por l'alimentaziun dl sistem informatif pol gnì stlüt jö convenziuns cun sogeć publics y privać.

(2)  Le sistem informatif po contignì dać sensibli aladô dles desposiziuns varëntes sön la proteziun di dać personai; chisc dać mëss podëi assolutamënter gnì tratà dal'aministraziun dl sistem educatif d'istruziun y formaziun dla Provinzia.

(3)  I dać personai generai dles scolares y di scolars po ti gnì comunicà ales istituziuns scolastiches y formatives interessades y ai sogeć publics y privać che fej sorvisc ales scolares y ai scolars, sce chisc sorvisc é d'ütl por na miù organisaziun dl sorvisc scolastich, al'Aziënda sanitara, al Ombolt dl comun competënt, al'Autorité iudiziara y de segurëza publica, sciöche inće ales unitês d'organisaziun provinziales competëntes ma por ademplì sü fins istituzionai. 18)

(1) Por vigni scolara y vigni scolar vëgnel arjigné ca n curriculum digital personal cun düc i dac fondamentai sön le percurs formatif y les competënzes arjuntes.

(2) De chësc curriculum tëgnon cunt aladô dles desposiziuns varëntes pro l’ejam final dl secundo scalin d’istruziun y formaziun.

(3) La Junta provinziala definësc contignüs, criters y modalités por realisé na strotöra unitaria dl curriculum dla scolara y dl scolar, garantin standarg minimai de comparabilité di dac metüs a desposiziun en conformité cun le model nazional y tl respet dles normes sön la proteziun di dac. Ara definësc ince les modalités de publicaziun dl curriculum. 19)

(1) I departimënc Istruziun y Formaziun pó ince mëte a jí dlungia les ativités dles scores ativités formatives y manifestaziuns por la promoziun de scolares y scolars, cun lapró chëres dles scores da sëra, sciöche ince di rapresentanc ti organs collegiai scolastics y paié les spëises che alda lapró. Ara se trata dantadöt de ativités ti ciamps promoziun dles ezelënzes, ativités sportives scolastiches, scora da sëra, concursc por scolares y scolars, educaziun stradala, educaziun ala sanité, educaziun zivica y politica y promoziuns mirades por l’ativité didatica. Le finanziamënt de de te ativités pó ince stlü ite spëises por le dormí y le mangé, spëises de iade, spëises por la premiaziun de scolares y scolar, sciöche ince spëises por festes.

(2) I departimënc Istruziun y Formaziun pó sostigní spëises tl cheder dla profescionalisaziun dl personal dles scolines y dles scores, dl svilup scolastich y didatich, cun lapró i materiai didatics y stromentai, tl cheder dla inrescida y consulënza pedagogich-didatica, sciöche ince tl cheder dl barat cun istituziuns nazionales y da deforadecá che laora tl setur formatif.

(3) I departimënc Istruziun y Formaziun pó sostigní spëises coliades cun la conclujiun de cursc formatifs realisá dai departimënc Istruziun y Formaziun. 21)

(1) La scolina porta pro ala formaziun integrala dles mitans y di mituns, pian ia da sü bojëgns y promoion so svilup afetif, cognitif, sozial, etich y religius; ara promöi les capazitês de relaziun de vigni möt y de vigni möta, süa independënza, süa creativité y süa capazité da imparè, y ti assigurëia les poscibilitês formatives adatades. Tl respet dla responsabilité educativa primara di geniturs, contribuësc la scolina ala realisaziun y ala difujiun de na cultura dl’infanzia en armonia cun le contest local. Tl eserzize de süa autonomia y tl ademplimënt de so compit pedagogich, sciöche inće tl respet dla liberté de insegnamënt dl personal, se tôlera dant i fins, y realisëiera i obietifs definis tles indicaziuns provinziales, sciöche inće la continuité formativa cun düć i sorvisc por la pröma infanzia y la scora elementara.

(2) Vigni möta y vigni möt á le dërt da jí ala scolina. Por realisé chësc dërt ti vëgnel assiguré a vigni möta y a vigni möt l'oferta formativa y la poscibilité da jí ala scolina. La frecuënza dla scolina é facoltativa. N ann de scolina é obligatore y n’á degöna faziun no sön le dovëi da jí a scora no sön le dërt-dovëi d’istruziun y formaziun preodüs dala normativa nazionala. La Junta provinziala definësc i criters y i detais che alda lapró; ara stabilësc che al ne mëss nia gní paié na tarifa por contribuí ales spëises de gestiun por l’ann obligatore. 22)

(3) L'integraziun y l'intlujiun de mitans y mituns cun svantaji o handicap costituësc n obietif fondamental dla scolina; döt le personal assegné ala scolina singola porta pro a arjunje chisc obietifs. Por chësc fin vel les desposiziuns dla lege provinziala di 30 de jügn dl 1983, n. 20, y mudaziuns suandëntes, inće por la scolina.

(4) La scolina se crüzia ativamënter dl dialogh cun les families tres incuntades regolares por se baratè fora y colaborè. La scolina se crüzia de personalisé y individualisé les ativitês formatives, sciöche inće de documentè adöm cun les families le prozès formatif y le percurs d’aprendimënt individual dles mitans y di mituns.

(1) La Junta provinziala definësc, do avëi aldì le Consëi scolastich provinzial, les indicaziuns provinziales por l'ativité formativa dla scolina - tignin dantadöt cunt di obietifs generai dl prozès formatif- sciöch’inće por la documentaziun di prozesc de aprendimënt.

(2) Vigni direziun raionala dles scolines arjigna ca adöm cun döta la comunanza dla scolina sü orientamënć de laûr. I orientamënć de laûr dla direziun raionala dles scolines ti corespogn ales indicaziuns definides dala Junta provinziala y respidlëia i bojëgns dl contest sozial.

(3) Vigni scolina elaborëia, sön la basa dles indicaziuns provinziales y di orientamënć de laûr dla direziun raionala dles scolines, n so model dles ativitês formatives y ti le porta dant ales families.

(1) Ales direziuns raionales dles scolines ti vëgnel reconesciü la personalité iuridica y l’autonomia organisativa, didatica, de inrescida y sperimentaziun, finanziara y aministrativa. I prinzips dl'autonomia dà dant tla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12, vel, tl respet dles desposiziuns suandëntes, inće por les direziuns raionales dles scolines. Les modalitês y les atres regoles menüdes dl'autonomia dles direziuns raionales dles scolines vëgn determinades cun regolamënt d’esecuziun.

(2) La direziun raionala dles scolines vëgn menada da n diretur o na direturia che à les competënzes dades dant tl articul 13 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12, y mudaziuns suandëntes.

(3) Les direturies y i direturs dles direziuns raionales dles scolines che à n diplom de laurea magistrala o n titul ecuivalënt, y l'atestat de conescënza di lingac todësch y talian, o todësch, talian y ladin che toca pro le diplom de laurea, à le titul de gnì inćiarià da menè na direziun raionala dles scores. Les dirigëntes y i dirigënć scolastics dl pröm scalin de istruziun à le titul de gnì inćiarià da menè na direziun raionala dles scolines.

(4) La Junta provinziala nominëia sön proposta dl'Intendënta dles scores competënta o dl Intendënt dles scores competënt les ispeturies y i ispeturs dles scolines di trëi grups linguistics. Les ispeturies y i ispeturs sostëgn l'autonomia dles direziuns raionales dles scolines aladô dles desposiziuns provinziales y di contrać coletifs te chësta materia, y promöi le barat y la colaboraziun danter les direziuns raionales dles scolines y les direziuns raionales dles scores.

(1) Les direziuns raionales dles scolines dess arjunje dimenjiuns otimales por ti garantì ales direziuns raionales instësses de eserzité cun efiziënza l'autonomia y de portè a fin so compit formatif. Tl cheder de na programaziun, che à sciöche fin de promöie le dërt de jì ala scolina tres na repartiziun efiziënta sön le teritore dl'oferta de formaziun, déssel ti gnì dè ales direziuns raionales dles scolines, tres la determinaziun de süa grandëza, stabilité por la lungia y assigurè la capazitè nezesciara por se confrontè y laurè adöm cun la comunité locala.

(2) La Junta provinziala definësc, sön la basa de na programaziun de plü agn y do avëi aldì les organisaziuns sindacales plü rapresentatives, i criters por la grandëza dles direziuns raionales dles scolines, y aprovëia le plann de repartiziun che toca laprò aladô de raiuns omogenns, tignin cunt dla densité de popolaziun de vigni grup linguistich cun sües carateristiches particolares y sü bojëgns sozio-culturai.

(3) Por elaborè le plann de repartiziun dles direziuns raionales dles scolines vëgnel apliché les desposiziuns dades dant tl articul 3, coma 3, dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12.

(4) La Junta provinziala se crüzia dl'istituziun dles scolines, y desponn cun le plann de repartiziun süa assegnaziun ala direziun raionala dles scolines competënta por le teritore o a na direziun raionala dles scores.

(1) De regola é vigni scolina metüda adöm da alplü cater seziuns da 14 a 25 mituns y mitans. Sce al é mituns y mitans cun handicap o che à debojëgn de aziuns didatiches y pedagogiches spezifiches pon - tignin cunt di bojëgns teritoriai y culturai de vigni grup linguistich- desvié da chësta regola.

(2) La Junta provinziala determinëia, sön la basa de criters corespognënć, döt l’organich dl personal dles scolines, stlüt ite chël dles seziuns cun orar arlungé y dles scolines a tëmp plëgn, do avëi aldì les organisaziuns sindacales plü rapresentatives.

(3) Vigni direziun raionala dles scolines é menada da na direturia o n diretur.

(4) Sön la basa de criters definis dala Junta provinziala, é vigni scolina o rëi de scolines presidiada da na maestra o da n maester dla scolina cun funziuns de coordinaziun. Chisc é esonerà dala gestiun de na seziun dla scolina.

(5) Por vigni seziun dla scolina vëgnel assegné na maestra dla scolina o n maester dla scolina y na colaboradëssa pedagogica o n colaboradù pedagogich.

(6) Por vigni seziun integrada, metüda adöm de regola da 15 mituns y frecuentada da almanco dui mituns cun handicap, vëgnel assegné dui insegnanć - un o öna de chisc à le titul de spezialisaziun che toca laprò - y na colaboradëssa pedagogica o n colaboradù pedagogich.

(7) L’inserimënt de mitans y mituns da foradecà, sciöche inće de mitans y mituns te situaziuns linguistiches locales complicades, vëgn garantì tres l’adoranza de personal implü che à les competënzes spezifiches stabilides dala Junta provinziala.

(8) La Junta provinziala determinëia i criters sön la basa de chi che les direziuns provinziales respetives dles scolines y la Direziun provinziala scolines y scores ladines pó istituí, tl cheder dles ressurses a desposiziun, seziuns de scolina cun n orar arlungé. Por vigni seziun cun orar arlungé vëgnel assegné de regola n insegnant o na insegnanta y na colaboradëssa pedagogica o n colaboradú pedagogich implü, tignin cunt dl numer dles mitans y di mituns.  23)

(9) La Junta provinziala definësc i criters por l'assegnaziun dl personal insegnant y dles colaboradësses pedagogiches o di colaboradus pedagogics por les suplënzes te vigni direziun raionala dles scolines.

(10) Le personal dles scolines che é gnü detlarè definitivamënter nia adatè al'ativité pedagogica cun mituns y mitans, vëgn adorè por compić aministratifs te posć dl organich aministratif dla Provinzia.

(11)Dla gestiun dles scolines se crüzia le comun competënt por le raiun o n consorz di comuns. Sce na scolina vëgn frecuentada da mituns y mitans de de plü comuns, se crüzia le comun olache la scolina é dla gestiun. I atri comuns é oblià da tó pert ales spëises en proporziun al numer di mituns y dles mitans corespognënt. La gestiun dla scolina provinziala ti pó gní surandada, sön domanda, dal comun o da n consorz di comuns al ënt promotur o al’assoziaziun promoturia, sce chësc ënt o chësta assoziaziun é le patrun o conzescionar/la patrona o conzescionara de n imobil, o á a vigni moda la desponibilité. Te vigni caje pó n comun o n consorz de comuns inciarié i sogec iuridics, a chi che al ti é gnü surandé, aladô dla lege provinziala di 17 d’agost dl 1976, n. 36, la gestiun de na scolina provinziala, da jí inant cun la gestiun dla scolina che ti é gnüda surandada meton, olache al vá debojëgn, ince a desposiziun l’imobil. 24)

(12) Sce manco co cinch mituns y mitans va ala scolina vëgnera stlüta d’ofize. Sce al vëgn scrit ite da cinch a diesc mitans y mituns por almanco dui agn indolater, tol la Junta provinziala na dezijiun sce stlüje o manco la scolina.

(1) Les direziuns raionales dles scolines à chisc organns che tol pert ala gestiun dl'oferta de formaziun:

1. la direturia o le diretur dla direziun raionala dles scolines;
   
2. le consëi de direziun raionala;
   
3. le collegium dl personal insegnant y les colaboradësses pedagogiches y i colaboradus pedagogics;
   
4. le consëi di geniturs;
   
5. le consëi dla scolina singola;
   
6. le comitê de valutaziun.
   

(2) Cun regolamënt d’esecuziun vëgnel stabilì la composiziun, les competënzes, le funzionamënt y les lîtes di organns dles direziuns raionales dles scolines.

(3) Por les direziuns raionales dles scores che tol ite inće la scolina, determinëia le regolamënt d’esecuziun dè dant tl coma 2 inće les modalitês de integraziun di organns colegiai dla scora tres na rapresentanza dl personal y di geniturs dla scolina.

(1) Les spëises de gestiun dles scolines toma, aladô dla lege provinziala di 16 d’otober dl 1992, n. 37, y mudaziuns suandëntes, tla competënza di comuns. I cosć a ćiaria dl ënt competënt por la gestiun, sciöche inće chi a ćiaria dla Provinzia y les assegnaziuns provinziales ai comuns vëgn regolà cun acordanzes aposta aladô dles desposiziuns varëntes sön la finanza locala. Chëstes acordanzes tol ite inće i criters por les assegnaziuns ales direziuns raionales dles scolines por l’ativité formativa y aministrativa.

(2) L'ënt competënt por la gestiun dla scolina ti damana ai geniturs o ales porsones autorisades al’educaziun n contribut por tó pert ales spëises de gestiun; l’import mascimal dl contribut vëgn fissé dala Junta provinziala sön la basa dles acordanzes dades dant tl coma 1.

(3) Tratan les periodes de interuziun dl’ativité formativa po la Junta provinziala promöie y finanzié tles scolines ofertes de formaziun suraprò.

(4) Ales scolines parificades ti pol gnì conzedü contribuć por les spëises de personal, de gestiun y de funzionamënt.

(1) L’orar anual dles ativitês formatives tla scolina, che va da almanco 850 ores a alplü 1700 ores, se strotorëia sön la basa dl calënder scolastich varënt y tëgn cunt di bojëgns dles families. La dezijiun vëgn tuta a livel de direziun raionala dles scolines, tignin cunt dles ressursses dan man.

(1) Ala scolina pól gní scrit ite les mitans y i mituns che complësc i trëi agn cina de dezëmber dl ann te chël che al vëgn fat l’iscriziun. La Junta provinziala pó odëi danfora regolamentaziuns speziales y stabilí ciamó d’atres desposiziuns por ci che reverda l’iscriziun.  26)

(1/bis) Sce le numer dles iscriziuns é majer co i posć a desposiziun tla scolina interessada, vëgn les mitans y i mituns tuc sö te scolina dal comité competënt sön la basa de criters stabilis dala Junta provinziala, do avëi aldí le Consëi di comuns.  27)

(2) 28)

(3) 28)

(1) Le pröm scalin d'istruziun tol ite la scora elementara y la scora mesana y vëgn caraterisé da n curriculum unitar y progressif y n’ativité formativa corespognënta. Al döra ot agn y fej fora la pröma pert te chëra che al vëgn realisé le dovëi scolastich y de formaziun.

(2) La scora elementara döra 5 agn y se liëia ala scolina y ala scora mesana.

(3) La scora mesana döra trëi agn, stlüj jö prioritariamënter le percurs de formaziun tles materies singoles, y assigurëia l'orientamënt y le passaje al secundo scalin.

(4) Le pröm scalin d’istruziun se stlüj jö cun l'ejam de stat.

(1) Al pröm ann de scora elementara vëgnel scrit ite les mitans y i mituns che complësc i sis agn ćina d’agost dl ann de referimënt.

(2) Inće les mitans y i mituns che complësc i sis agn ćina d’aurì dl ann de scora de referimënt po gnì scrić ite al pröm ann de scora elementara.

(2-bis) Tl respet dl dërt de che che eserzitëia la responsabilité genitoriala da tó na dezijiun por ci che reverda l’iscriziun tles scores di grups linguistics desvalis, pó le personal dirigënt dla scora se cruzié, ince do l'iscriziun, da fá n colloquium de consulënza obligatore, sce al n'é nia n sostëgn linguistich y n acompagnamënt tl lingaz d'insegnamënt da pert de che che eserzitëia la responsabilité genitoriala. I termins y les modalités dl colloquium de consulënza y, sce al vá debojëgn, di cursc de lingaz obligatori tl lingaz d'insegnamënt dan le scomenciamënt dles leziuns vëgn fac fora dala Junta provinziala. 29)

(3)30)

(1) Le pröm scalin d’istruziun se basëia sön le percurs metü man dala familia y dala scolina; al promöi le svilup dla personalité dles scolares y di scolars, y cheriëia les condiziuns por n aprendimënt global, interdisciplinar y dialogich. Al azeta y valorisëia les poscibilitês y les desfarënzies de vignun y vignöna, inće chëres che depënn da n handicap, y arata la pluralité n valur. So fin é chël de svilupé la costruziun dl sè y les competënzes soziales, y cheriëia les condiziuns por n aprendimënt por döta la vita. Le pröm scalin d’istruziun promöi ativamënter le dialogh cun les families tres incuntades de barat y de colaboraziun regolares. Tl cheder de süa autonomia se tôlel dant sü fins formatifs; al realisëia i obietifs odüs danfora dales indicaziuns provinziales, y assigurëia la continuité formativa cun la scolina y cun le secundo scalin d’istruziun.

(2) La scora elementara promöi, tres n’impostaziun globala, l'acuisiziun dles formes d’espresciun desfarëntes y dles tecniches culturales. Ara cheriëia les condiziuns por n confrunt cun i ćiamps d’aprendimënt desfarënć por svilupé les competënzes de basa y la comprenjiun dl monn. Implü promöiera esperiënzes soziales por renforzè les competënzes dl vire tla comunité.

(3) Zënza tochè i prinzips dà dant tl coma 2, vëgn l'insegnamënt tles scores di paîsc ladins tignì tl cheder dl ordinamënt preodü dal articul 19, coma 2, dl Statut d’autonomia y dles normes che alda laprò.

(4) La scora mesana promöi, tres l’insegnamënt spezifich y interdisciplinar, l'ampliamënt dles conescënzes, dles abilitês, dles capazitês y di comportamënć, y renforza la competënza de tó dezijiuns dles scolares y di scolars en ralaziun ala planificaziun de süa vita. Ara mët a jì, adöm cun les scores dl secundo scalin y i ofizi provinziai competënć, scomenciadies d’orientamënt por le secundo scalin y aziuns de formaziun por passè l’ejam de stat.

(5) Sön la basa dla situaziun linguistica particolara te Südtirol assigurëia le pröm scalin de istruziun l’insegnamënt dl lingaz dla uma todësch o talian, dl secundo lingaz, sciöche inće l’acuisiziun de conescënzes de basa de inglesc. Por miorè les conescënzes de de plü lingac dles scolares y di scolars po les scores mëte a jì proieć inovatifs d’insegnamënt di lingac, tl respet dl articul 19 dl Statut d’autonomia y dles indicaziuns dla Junta provinziala. Tles scores di paîsc ladins vëgnel renforzè y aprofondì, tl cheder dles desposiziuns sön l’insegnamënt paritetich, les competënzes di lingac ladin, todësch, talian y les conescënzes de basa d’inglesc.

(1) Tl respet dla liberté d’insegnamënt, dl'autonomia didatica y organisativa dles scores dades dant tla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12, y dl identité culturala dles scores di trëi grups linguistics aprovëia la Junta provinziala - do avëi aldì le Consëi scolastich provinzial - por les scores di trëi grups linguistics les indicaziuns provinziales corespognëntes por la definiziun di curricula por la scora elementara y la scora mesana. Chëstes indicaziuns provinziales definësc:

1. la strotoraziun dl pröm scalin d’istruziun te periodes de n ann, de dui agn y de trëi agn;
   
2. i obietifs formatifs generai y i obietifs dl imparè spezifics por ći che reverda les competënzes dles scolares y di scolars;
   
3. l'orar dles leziuns tles scores di trëi grups linguistics adöm al contingënt de ores al ann dles materies y ativitês singoles dla cuota de basa obligatoria y le contingënt de ores minimal al ann dla cuota resservada ala scora;
   
4. i criters de cualité generai por ti pité la poscibilité de cerna ales scolares y ai scolars;
   
5. i limi temporai de flessibilité por spostè materies y ativitês tratan l’orar d’insegnamënt obligatore, sciöche inće por mëte a jì percursc didatics inovatifs tl insegnamënt di lingac.
   

(2) Les deliberaziuns dla Junta provinziala dades dant tl coma 1 ti vëgn menades al Ministêr dl’istruziun publica aladô dl articul 9 dl decret dl Presidënt dla Republica di 10 de forà dl 1983, n. 89, y mudaziuns suandëntes.

(3)Tignin cunt dles indicaziuns provinziales prevëiga le plann trienal dl’oferta formativa dles scores autonomes n curriculum strotoré y flessibl. Por chësc fin determinëia les scores le curriculum obligatore por les scolares y i scolars - che á sciöche fin l’arjunjimënt di obietifs formatifs generai y l'acuisiziun dles competënzes fondamentales - ti ajuntan ales materies y ales ativitês obligatories fondamentales materies y ativités chirides fora liberamënter dales scores instësses. 31)

(4) La strotöra y la flessibilité dl curriculum po inće gnì realisà tres la costituziun de grups de scolares y scolars de de plü tlasses, por realisé i aprofondimënć nezesciars dl insegnamënt curicolar obligatore, recuperè l’aprendimënt romagnü indô y promöie le talënt, sciöche inće tres la poscibilité de cerna dles scolares y di scolars por individualisé y personalisé le prozès formatif.

(5) Les indicaziuns provinziales po odëi danfora, d’ajunta al curriculum obligatore dla scora, na cuota facoltativa opzionala por realisé i interesc, les predisposiziuns y i bojëgns dles scolares y di scolars, tignin cunt di bojëgns particolars de so contest.

(6) Tl cheder dles ressursses dan man à l'ampliamënt dl'oferta de formaziun sciöche fin l’arjunjimënt di fins dà dant tl articul 10 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12. L'ampliamënt dl’oferta de formaziun ne po nia sostituì les materies y les ativitês dl orar d’insegnamënt obligatore.

(1) Tla scora elementara tol ite l’orar d’insegnamënt obligatore n contingënt de ores minimal al ann de 850 ores tla pröma tlassa y de 918 ores tles atres tlasses.

(2) Tla scora mesana tol ite l’orar d’insegnamënt obligatore te dötes les tlasses n contingënt de ores minimal al ann de 960 ores.

(3) L'orar dles leziuns dles scolares y di scolars dà dant ti comesc 1 y 2 rapresentëia n sorvisc essenzial garantì por lege y po gnì aumentè dales indicaziuns provinziales, sciöche inće - ti limi dles ressursses dan man - dales scores autonomes. Al se strotorëia sön la basa dl calënder scolastich varënt y ne tol nia ite la palsa, che vëgn fata fora dala scora tl cheder de süa autonomia.

(4) Les tlasses a tëmp plëgn tla scora elementara tol ite n contingënt de ores al ann de indöt 1360 ores; les tlasses cun orar arlungé tla scora mesana tol ite n contingënt de ores al ann ćina a indöt 1360 ores. I orars che toca laprò tol ite le tëmp por jì tla mensa, les palses y le tëmp danter le jì tla mensa y le scomenciamënt dla leziun. La Junta provinziala definësc, tignin cunt dl organich complessif dl personal insegnant determiné dala Provinzia, i criters por l'ativaziun dl tëmp plëgn y -por les tlasses a tëmp arlungé tla scora mesana- le contingënt de ores minimal al ann.

(1)  L'organisaziun dles ativitês formatives y didatiches toma, tl respet dles competënzes di organns colegiai y dl dirigënt o dla dirigënta dla scora, tl'autonomia y tla responsabilité dles scores.

(2)Por realisé i curricula dles scores organisëia les scores, tl cheder dl plann trienal dl’oferta formativa, les ativités y les materies dla cuota resservada ales scores y dla cuota facoltativa opzionala eventuala, che va a öna cun le profil formatif dla scora, sciöche ince - tla scora mesana - cun la continuaziun di stüdi tl secundo scalin d’istruziun. La cerna dles ativités opzionales vëgn fata cun l’aiüt dl personal insegnant y vëiga danfora ince la partezipaziun dles families. A chëstes ativités pon tó pert debann. Les scolares y i scolars mëss tó pert ales ativitês y ai insegnamënc chiris fora. Les scores po, te süa autonomia, se mëte adöm por amplié l'oferta. 32)

(3) Les scores realisëia sü curricula aladô di prinzips dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12, y tl respet dles indicaziuns provinziales, y stabilësc le numer de ores complessif a na moda che al vëgnes garantì na destribuziun dl'oferta de formaziun ecuilibrada por promöie l'individualisaziun y la personalisaziun dl imparè. Les scores sostëgn la partezipaziun y la reflesciun dles scolares y di scolars y ti assigurëia, tl cheder de süa autonomia didatica y organisativa, a vigni scolara y a vigni scolar na consulënza individuala por l'aprendimënt y l'orientamënt, sciöche inće na documentaziun dles conescënzes y competënzes. Le collegium di insegnanć definësc i criters y les mosöres por realisé concretamënter la consulënza tl aprendimënt, y por la documentaziun dl svilup dl aprendimënt.

(4) Por garantì l'uniformité dl insegnamënt laôra fora y mët a jì les insegnantes y i insegnanć dl consëi de tlassa deboriada les ativitês; ai é contitolars dla tlassa. Ëi porta pro a cherié n conzet d’insegnamënt integrè. Tla scora elementara insëgna vigni insegnant y vigni insegnanta de plü materies y te de plü tlasses, inće deboriada cun d’atri y te forma de modui, y sc’ara va te na sóra sënta scolastica.

(5) Por les scolares y i scolars cun handicap resta impé les mosöres por l'integraziun y l’intlujiun odüdes danfora dala lege provinziala di 30 de jügn dl 1983, n. 20, y mudaziuns suandëntes.

(1) La valutaziun de düć i resultać dl imparè y dl comportamënt dles scolares y di scolars, sciöche inće la zertificaziun dles competënzes arjuntes, vëgn fates deboriada dai comëmbri dl consëi de tlassa, tl respet di criters generai definis dala Junta provinziala. Le personal insegnant dla cuota resservada ales scores y dla cuota facoltativa opzionala eventuala tol pert ala valutaziun dles scolares y di scolars aladô di criters y dles modalitês definis dal collegium insegnant aladô dl articul 6 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12.

(2) Les dezijiuns sön l’amisciun ala tlassa suandënta o ala perioda didatica suandënta vëgn tutes tignin cunt dles desposiziuns varëntes te chësc ćiamp y di criters stabilis dala Junta provinziala.

(3) Les scolares y i scolars che à imparè te scores privates o te familia po fà i ejams d’idoneité por frecuentè la secunda, terza, cuarta y cuinta tlassa. Al vëgn fissé ma öna na sessiun de ejam. Por les candidates y i candidać che manćia por rajuns zities y cumprovades vëgnel fat ejams suplementars, che mëss se stlü jö dan le scomenciamënt dles leziuns dl ann de scora suandënt.

(1) Por la validité dl ann de scora val debojëgn por la valutaziun dles scolares y di scolars dla frecuënza de almanco trëi cherć dl orar anual personalisé, che tol ite les ativitês y les materies dl orar d’insegnamënt obligatore y dla cuota facoltativa opzionala. Te caji ezezionai po les scores desvié autonomamënter dal limo suradit por rajuns motivades.

(2) La valutaziun di resultać dl imparè y dl comportamënt dles scolares y di scolars y la zertificaziun dles competënzes arjuntes vëgn fates deboriada dai comëmbri dl consëi de tlassa, tl respet di criters generai definis dala Junta provinziala. Sön la basa di resultać dla valutaziun periodica, definësc les scores i intervënć pedagogics y didatics che ares arata debojëgn por recuperè i aprendimënć romagnüs indô y svilupé i resultać dl imparè. Le personal insegnant dla cuota resservada ales scores y dla cuota facoltativa opzionala eventuala tol pert ala valutaziun dles scolares y di scolars aladô dles modalitês y di criters definis dal collegium insegnant aladô dl articul 6 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12.

(2-bis) Tl respet dl’autonomia scolastica vëgn la valutaziun dles scolares y di scolars fata sön la basa de na scala de notes da cater a diesc. 34)

(3) Les dezijiuns sön l’amisciun ala tlassa suandënta o ala perioda didatica suandënta, sciöche inće al ejam de stat, vëgn tutes tignin cunt di prinzips dles desposiziuns varëntes te chësc ćiamp y di criters determinà dala Junta provinziala.

(4) ) Les proes dl ejam de stat vëgn arjignades ca y realisades sön la basa di obietifs d’aprendimënt spezifics dl pröm scalin d’istruziun y dles materies d’insegnamënt dla terza classa dla scora mesana aladô dles indicaziuns provinziales. 35)

(5) Ala secunda y ala terza tlassa pon inće gnì ametüs tres l’ejam d’idoneité; a chësc ejam po tó pert les candidates privatistes y i candidać privatisć che à complì o complësc - ćina ai 30 d’aurì dl ann de scora de referimënt - i önesc respetivamënter i dodesc agn, y che à le titul d’amisciun por la pröma tlassa dla scora mesana, sciöche inće les candidates y i candidać che à le titul nominé dessura da almanco un n ann respetivamënter dui agn.

(6) 36)

(1)38)

(2)39)

(3)40)

(1)41)

(1) Tla pröma frasa dl coma 3 dl articul 5 dla lege provinziala di 16 d’otober dl 1992, n. 37, vëgnel straihé chëstes parores: "in base all'articolo 7 della legge provinciale 17 agosto 1976, n. 36,".

(1) Chësta lege va en forza le dé do süa publicaziun tl Boletin Ofizial dla Regiun.

(2) I articui 2, 3, 6, 8, 10 y 11, sciöche inće les desposiziuns dla pert III che reverda la scora dl pröm scalin d’istruziun vëgn aplicà pian ia dal ann de scora 2009/2010, i articui 4, 5, 7 y 9 dla pert II che reverda la scolina cun faziun dala data de jüda en forza di regolamënć d’esecuziun che reverda la scolina. 42)

(3) Ćina al'aprovaziun dles indicaziuns provinziales dades dant tl articul 15 proa fora les scores elementares y mesanes les desposiziuns de chësta lege tl ann de scora 2008/2009, sön la basa dles deliberaziuns dla Junta provinziala sön la reforma scolastica varëntes por l'ann de scora 2007/2008.

(4) Les desposiziuns odüdes danfora dai comesc 1, 2 y 3 dl articul 18, sön les scores de musiga provinziales vëgn aplicades por intant inće ai cursc dl conservatore che é gnüs metüs sö aladô dl ordinamënt dan la lege di 21 de dezëmber dl 1999, n. 508 .

(1) Cun faziun dala data de jüda en forza di regolamënć de esecuziun che reverda la scolina, odüs danfora da chësta lege, vëgnel abroghè l’articul 3, coma 1, i articui 16, 17, da 19 a 24, 26, 27, comesc 1 y 3, sciöche inće i articui 39 y 40 dla lege provinziala di 17 d’agost dl 1976, n. 36, y mudaziuns suandëntes. 43)

(2) Al vëgn abroghè chëstes desposiziuns:

1. i articui 9 y 12 dla lege provinziala di 14 de jenà dl 1982, n. 2;
   
2. la lege provinziala di 6 de dezëmber dl 1983, n. 48, y mudaziuns suandëntes;
   
3. la lege provinziala di 30 de dezëmber dl 1988, n. 64, y mudaziuns suandëntes;
   
4. la lege provinziala di 7 de dezëmber dl 1993, n. 25, y mudaziuns suandëntes;
   
5. la lege provinziala di 19 de messè dl 1994, n. 2, y mudaziuns suandëntes;
   
6. le coma 4 dl articul 3 y l'articul 22 dla lege provinziala di 29 de jügn dl 2000, n. 12, y mudaziuns suandëntes.
   

(3) Cun faziun dal pröm de setëmber dl 2009 vëgnel abroghè i articui 1, 2, 3, comesc 2, 3 y 4, i articui da 4 a 15, l’articul 27, coma 2, i articui 30, 32, 34, 35, 36, 57, comesc 1, 2, 5, 6, 7 y 8, sciöche inće i articui 58, 64, 65, 81, 84, 85, 90, 91, 94, 95 y 96 dla lege provinziala di 17 d’agost dl 1976, n. 36 y mudaziuns suandëntes. 44)

Chësta lege gnarà publicada tl Boletin Ofizial dla Regiun. Vignun a chël ch’al ti speta é oblié da la respetè y da la fà respetè sciöche lege dla Provinzia.