f) Lege Provinziala di 1 de jügn dl 1983, n. 131)
Sostëgn dl sorvisc por la jonëza tla Provinzia de Balsan

(1) Le fin de chësta lege é da ti assiguré ala jënt jona dla provinzia de Balsan na formaziun culturala y soziala ampla tres l'ativité dl sorvisc por la jonëza.

(2) Le sorvisc por la jonëza porta pro te na manira autonoma, dlungia la familia, la scora y la formaziun profescionala, a ti garantí ala porsona jona tla sozieté le dërt de educaziun y de na süa formaziun culturala.

(1) Le sorvisc por la jonëza é n setur autonom de döt le sistem educatif y formatif y s’adressëia ales jones y ai jogn cina 25 agn che á süa residënza tla provinzia de Balsan.

(2) Le fin dl sorvisc por la jonëza é da sostigní le svilup psichich, inteletual, religius, cultural, sozial y fisich dla porsona jona, por che ara pois svilupé süa personalité tl respet dla dignité dla porsona.

(3) Tres les ativités dl sorvisc por la jonëza dess la porsona jona avëi l'abilité da reconësce sües condiziuns de vita personales y soziales, ciaré de sü dërc y interesc tl respet di dërc di atri, ademplí sü dovëis ti confrunc dla sozieté y tó pert a süa organisaziun.

(1) Les carateristiches dl sorvisc por la jonëza é che an pó tó pert volontariamënter ales scomenciadies che vëgn metüdes a jí dal sorvisc, che les organisaziuns y les istituziuns dl sorvisc é dër desvalies, che les metodes y les formes d'organisaziun é flessibles, che al tëgn cunt di interesc, di bojëgns, dles condiziuns y situaziuns de vita dles porsones jones y inultima che les jones y i jogn pó tó pert ales dezijiuns y al'organisaziun.

(2) N aspet fondamental dl sorvisc por la jonëza é l'engajamënt de porsones che colaborëia volontariamënter, mo ince de espertes y esperc a tëmp plëgn o parzial.

(1) Le sorvisc por la jonëza se dá jö dantadöt cun:

• a) la formaziun culturala che ti conzed ala jënt jona da tó pert ativamënter al patrimone cultural y ala vita soziala y l'incorajëia da chirí formes y mesi d'espresciun personai;
  
• b) l'educaziun soziala che á sciöche fin le svilup de n comportamënt sozial, l'abilité ala vita comunitara y la capazité da s'assozié y tó pert, sciöche ince le sostëgn dla realisaziun personala te n contest de responsabilité soziala;
  
• c) l'educaziun zivica che ó abilité les jones y i jogn a n comportamënt democratich y a n impëgn creatif costant tla sozieté;
  
• d) l'educaziun religiosa che s'un tol sura da aprofondí i problems dla vita y dl'esistënza, da renforzé la cosciënza por chestiuns etich-religioses y che portes pro al svilup de na formaziun etich-religiosa personala;
  
• e) la promoziun a livel internazional de ativités de formaziun y recreaziun por la jonëza, adatades a promöie tla porsona jona l'orenté y la capazité de comprenjiun y la colaboraziun internazionala danter porsones singules, grups y popui;
  
• f) le sorvisc de consulënza dla jonëza che á sciöche fin chël da pité n "pröm sostëgn" te situaziuns problematiches individuales tres l'informaziun y le dialogh. De chësc vers é la consulënza dla jonëza na pert integranta dl sorvisc por la jonëza y ne pó nia gní conscidrada autonoma;
  
• g) la defenüda dl ecuiliber ecologich y dla sanité tl cheder de na relaziun sana y ecuilibrada danter porsona y ambiënt;
  
• h) programs, manifestaziuns, jüc, ativités recreatives, vacanzes y eserzitaziuns fisiches cun carater pedagogich;
  
• h/bis) scomenciadies che é adatades por jí cuntra i prozesc d'emarginaziun jonila;
  
• h/ter) la formaziun, l'ajornamënt y la consulënza por jones y jogn che fej pert de indunades, comités, grups de laur y d'atri organisms ti seturs dla scora, dl laur y dla familia;
  
• h/quater) l'informaziun y la consulënza sön le sorvisc da soldá y le sorvisc zivil, ince en colaboraziun cun espertes y esperc de chësc setur;
  
• i) vigni atra ativité che portes pro al arjunjimënt di fins dá dant ti comesc 2 y 3 dl articul 2. 2)
  

(1) Aladô di prinzips nominá ti articui 1, 2, 3 y 4 y tl respet dl prinzip de sussidiarité sostëgn la Provinzia, aladô dl articul 8/4 dl D.P.R. di 31 d'agost dl 1972, n. 670 le svilup costant dl sorvisc por la jonëza; por chësc fin pîtera poscibilités desvalies adeguades ai bojëgns concrec de döt le raiun provinzial:

1. la realisaziun, l'aumënt, la sistemaziun y l'arjignamënt de lercs adeguades ala jonëza, sciöche sëntes dles uniuns, zëntri dla jonëza, posć d'incuntada, ciases por la jonëza, posć da s'aciampé, alberc dla jonëza, implanc de jüch y recreaziun, zëntri d'informaziun y consulënza y d'atres strotöres por le sorvisc por la jonëza;
   
2. l'aumënt dles ativités y di programs aladô dl articul 4;
   
3. le mioramënt cualitatif dl sorvisc por la jonëza tres la formaziun y l'ajornamënt dles porsones che colaborëia a tëmp plëgn, a tëmp parzial y volontariamënter;
   
4. le sostëgn finanziar dles istituziuns y organisaziuns dl sorvisc por la jonëza tres contribuc por le paiamënt dl personal pedagogich che fej so laur a tëmp plëgn o parzial;
   
5. le potenziamënt dl sorvisc por la jonëza tres stüdi y proiec de carater scientifich;
   
6. la conzesciun de finanziamënc a organisaziuns, ënc publics y privac, sciöche ince a comités, grups dla jonëza y porsones fisiches, aladô di articui 9 y 10. 3)
   

(2) Por l'atuaziun dl coma da denant pó la Provinzia pité diretamënter sües prestaziuns, manifestaziuns y programs, mëte a desposiziun infrastrotöres y invié ia d'atres scomenciadies che ara arata debojëgn. 4)

(3)5)

(1) La Provinzia sostëgn les strotöres por le sorvisc por la jonëza aladô dl articul 5, lëtra a) sciöche ince aladô di articui 7 y 8 sce:

1. chëstes strotöres á n proiet che vá a öna cun i prinzips de chësta lege;
   
2. le titolar pó presenté la garanzia che la strotöra vëgn manajada cun continuité y dorada;
   
3. chëstes strotöres vëgn ma o dantadöt adorades por le sorvisc por la jonëza.
   

(2) Sce al vëgn fat sö danü, restrotoré o amplié frabicac scolastics y ciases dla cultura y dles uniuns mëssel gní preodü, ti limic dl poscibl y sce al é debojëgn, locai autonoms dal punt de odüda funzional por les ativités dl sorvisc por la jonëza. 6)

(3)(4)7)

(1) Aladô de chësta lege vëgnel definí zëntri dla jonëza les strotöres dl sorvisc por la jonëza che é destinades a ti pité ales jones y ai jogn n program desfarenzié y fá a na moda che ara vais da realisé de te programs. Chisc zëntri mëss ciaré da ademplí i bojëgns dl tëmp lëde, de formaziun y de comunicaziun dles jones y di jogn y da stimolé so spirit de scomenciadia. Döta la jënt jona en general mëss ti podëi pormez y ai mëss de regola gní manajá da espertes/esperc tl ciamp pedagogich che laora a tëmp plëgn. I zëntri dla jonëza é na infrastrotöra dl sorvisc por la jonëza ti Comuns cun na funziun zentrala; ai mëss porchël ince tó en conscidraziun i bojëgns spezifics dles jones pendolares y di jogn pendolars.

(2) I posć d'incuntada é infrastrotöres che á la funziun spezifica da favorí y promöie l'organisaziun de ativités joniles a livel local. Ai ti pîta ales jones y ai jogn la poscibilité da fá ativités desfarëntes, ai é autonoms por ci che reverda la costruziun y l'organisaziun y mëss ester daverc a dötes les porsones jones de chël raiun.

(3) I zëntri y i posć de incuntada dla jonëza, che é gnüs realisá cun finanziamënc aladô de chësta lege, vëgn manajá da organisaziuns che á i recuisic preodüs dal articul 9. I ënc finanzianc á le dërt da nominé na süa rapresentanta/n so rapresentant cun usc aconsiënta por l'organ esecutif dl'organisaziun. La maioranza di comëmbri dl organ esecutif dl'organisaziun é de regola metüda adöm da jones y jogn che á almanco dejedot y nia plü co trënta agn. Tl regolamënt de gestiun dla strotöra mëssel a vigni moda gní garantí la condeterminaziun y la coresponsabilité dles jones y di jogn. 8)

(4) Vigni grup linguistich á le dërt da istituí sü posć d'incuntada y zëntri dla jonëza por garantí y sostigní süa identité etnica.

(1) La Provinzia pó sostigní la realisaziun y la sistemaziun de posć da s'aciampé por porsones jones, aladô dles desposiziuns varëntes.

(1) Aladô de chësta lege vëgnel conscidré organisaziuns dl sorvisc por la jonëza:

1. les assoziaziuns de chëres che al fej pert dantadöt porsones jones sot ai 30 agn;
   
2. les assoziaziuns, les fondaziuns y d'atres organisaziuns privates che se crüzia tresfora da n punt de odüda pedagogich de mitans y mituns, jones y jogn tl respet di prinzips de chësta lege.
   

(2) La Provinzia pó ti conzede ales organisaziuns preodüdes dal coma 1 contribuc por investiziuns y spëises corëntes aladô dl articul 5, coma 1, sce:

1. ares á süa sënta o na strotöra d'organisaziun tla Provinzia de Balsan y fej süa ativité dailó;
   
2. ares se tëgn te so statut, te sü fins y te süa ativité ai prinzips dl sorvisc por la jonëza aladô de chësta lege y garantësc continuité;
   
3. ares n'á degügn fins de davagn.
   

(2/bis) I finanziamënc preodüs dal coma 2 ti pó ince gní conzedüs a cooperatives dl medemo setur che é scrites ite tl register provinzial aposta.

(3) I ënc publics y privac ti pó pormez ai contribuc preodüs da chësta lege ma por i fins preodüs dales lëtres a) y b) dl coma 4.

(4) Al pó gní dé contribuc:

1. por la cumpra, la costruziun, la restrotoraziun y l'ampliamënt dles strotöres preodüdes dal articul 5, coma 1, lëtra a);
   
2. por la manutenziun dles strotöres preodüdes dal articul 5, coma 1, lëtra a), por la cumpra y la manutenziun de aredamënt, de atrezadöres y de d'atri bëgns che ó ester por arjunje i fins preodüs da chësta lege;
   
3. por la conduziun y la gestiun dles strotöres, sciöche ince la cumpra de stromënc didatics, culturai y formatifs;
   
4. por curí spëises por compënsc, paiamënc y indenisaziuns por le personal, por retüdes dles spëises y assiguraziuns por les porsones che colaborëia volontariamënter y por indenisaziuns ai comëmbri di organs dl'assoziaziun y por i comëmbri de grups de laur y de proiet;
   
5. por les ativités y les scomenciadies che porta pro al arjunjimënt di fins preodüs da chësta lege tl cheder di seturs dá dant tl articul 4.
   

(5) La Junta provinziala pó sotmëte la licuidaziun di mesi finanziars assegná por i fins preodüs dal coma 4, lëtra a) ala stipulaziun de na convenziun cun l'organisaziun o l'ënt proprietar. Chësta dess regolamenté la destinaziun y l'adoranza dla strotöra interessada. Le lian de destinaziun ne pó nia avëi na dorada sot a nü agn y nia sura 30 agn d'adoranza efetiva dla strotöra por i fins dá dant tla convenziun. La tomanza dla dorada dl lian vëgn concordada danter les perts.

(6) Na mudaziun dla destinaziun y dl'adoranza o l'alienaziun de strotöres vincolades aladô dl coma 5 pó gní a s'al dé denanco la dorada dl lian tomes ma cun l'autorisaziun dla Junta provinziala. Le lian de destinaziun vëgn anoté tl liber fondiar sön domanda dl Presidënt dla Provinzia.

(7) La Junta provinziala pó pretëne por l'assegnaziun y la licuidaziun di contribuc conzedüs dala Provinzia na desmostraziun che na pert di cosć dles organisaziuns benefiziades vëgn surantuc cun sü mesi o cun entrades che ne vëgn nia da contribuc provinziai, tl respet dla destinaziun y di fins d'interes coletif a chi che an ó se tigní. 9)

(1) I comités y i grups dla jonëza che ne fej nia pert dles organisaziuns y dles istituziuns preodüdes dal coma 9 pó ciafé consulënzes dal punt d'odüda organisatif, metodich y profescional dal Ofize Sorvisc por la jonëza.

(2) Tratan l'eserzize finanziar anual pó implü i comités y i grups dla jonëza preodüs dal articul 5, lëtra f) fá domanda ala Provinzia, tres l'Ofize Sorvisc por la jonëza, de sostëgns finanziars por ademplí sü programs y sües ativités, sce:

1. les ativités y i programs vá a öna cun i fins de chësta lege;
   
2. al vëgn dé dant na porsona responsabla dles scomenciadies;
   
3. l'ativité s'adressëia a n gran numer de jones y jogn y le program ne romagn porchël nia limité al grup dles porsones che á organisé l'ativité.
   

(3) Ince porsones fisiches pó ciafé i contribuc preodüs dai comesc 1 y 2, sce le program presenté vá a öna cun i fins de chësta lege y s'adressëia a n gran numer de jones y jogn. 10)

(1) Les domandes de contribut mëss gní presentades ala repartiziun provinziala competënta cina al termin stabilí vigni ann dala Junta provinziala. Les domandes de contribut che vëgn presentades do da chësc termin pó ma gní tutes en conscidraziun por i fins preodüs dal articul 9, coma 4, lëtra a), ater co sce ara se trata de cumpres, laurs y prestaziuns de sorvisc che ó ester por che les ativités pois jí inant cun continuité, sciöche ince de spëises por ativités nia periodiches o a vigni moda nia sön le program ala data de chësc termin.

(2) Pro vigni domanda mëssel ester chësta documentaziun:

1. por i fins preodüs dal articul 9, coma 4, lëtra a):
   
   1. la descriziun dla destinaziun d'adoranza y dl'utilisaziun dla strotöra aladô dl articul 6, coma 1, lëtra a), sciöche ince la presentaziun dles rajuns che iustifichëia les cumpres y i laurs;
      
   2. le proiet preliminar o esecutif;
      
   3. le preventif dles spëises y le plann de finanziamënt;
      
2. por i fins preodüs dal articul 9, coma 4, lëtra b):
   
   1. la presentaziun dles rajuns che iustifichëia les cumpres y i laurs;
      
   2. le preventif dles spëises y le plann de finanziamënt;
      
3. por i fins preodüs dal articul 9, coma 4, lëtres c), d) y e):
   
   1. le program anual;
      
   2. le preventif dles spëises y le plann de finanziamënt;
      
   3. la relaziun sön l'ativité dal ann da denant.
      

(3) L'ofize provinzial competënt por le sorvisc por la jonëza á l'autorisaziun da damané documënc eventuai implü che al arata debojëgn por l'elaboraziun dles domandes.

(4) I contribuc aladô dl articul 11 vëgn conzedüs cun decret dl'assessuria provinziala competënta/dl assessur provinzial competënt che determinëia l'impëgn de spëisa y les modalités de licuidaziun.

(5) Sön i contribuc assegná aladô de chësta lege pól gní conzedü antizipaziuns cina alplü l'80 porcënt di contribuc singui. Les antizipaziuns vëgn paiades fora, do avëi presenté domanda, cun decret dl'assessuria provinziala competënta/dl assessur provinzial competënt te n iade o te de plü rates.

(6) Por garantí la continuité dl'ativité sciöche ince dla gestiun dles strotöres vëgn l'assessuria provinziala competënta/l'assessur provinzial competënt autorisé, cina che i planns anuai vëgn aprová y sön domanda fondada aposta, da conzede cun n so decret antizipaziuns che amunta al 50 porcënt di contribuc ordinars conzedüs tratan l'ann finanziar da denant.  12)

(7) Les organisaziuns, a chëres che al ti é gnü assegné les antizipaziuns preodüdes dal coma 6, pó damané na secunda antizipaziun sön le contribut che ti é gnü assegné definitivamënter cun le plann anual a chël che la domanda de finanziamënt fej referimënt. Chësta secunda antizipaziun che vëgn assegnada cun decret dl'assessuria provinziala competënta/dl assessur provinzial competënt ne pó nia ester majera co la desfarënzia danter l'antizipaziun bele conzedüda y l'80 porcënt dl finanziamënt stabilí tl plann anual. Chësta secunda antizipaziun pó gní paiada fora döta te n iade o te de plü rates.

(8) Tl respet de ci che é preodü dal articul 9, coma 2 dla lege provinziala di 29 de jená dl 2002, n. 1, y mudaziuns suandëntes, ti mëss le decunt dles spëises sostignides gní dé jö ala repartiziun provinziala competënta cina le termin fat fora tl provedimënt de conzesciun dl finanziamënt, y a vigni moda, cina la fin dl ann do le provedimënt de conzesciun dl finanziamënt o de adebitaziun dla spëisa, sce desvalí.  13)

(9) Sön domanda di benefiziars comana la direturia/le diretur dl ofize provinzial competënt la licuidaziun di contribuc assegná. Pro vigni domanda mëssel ester la documentaziun dles spëises de döt le contribut conzedü. Cun l'autorisaziun dla Junta provinziala pól gní azeté tl contest di contribuc preodüs dal articul 9, coma 4, lëtra a) ince documënc de spëisa che é gnüs a s'al dé dan dal ann de conzesciun dl contribut sce ai reverda la medema strotöra o le medemo frabicat oget dl contribut.

(10) Tl respet dles sanziuns penales ne pó i documënc de spëisa injuntá nia gní adorá por ciafé d'atri vantaji economics da pert de ënc publics sce al ne vëgn nia conzedü l'acumulaziun ti limic dla spëisa mascima; sce an ne se tëgn nia a chësta desposiziun vëgnel revoché i contribuc.

(11) La licuidaziun di contribuc pó gní fata döta te n iade o te de plü rates. 14)

(1) Pro la Junta provinziala vëgnel metü sö na consulta provinziala dla jonëza por le grup linguistich talian, öna por le grup linguistich todësch y öna por chël ladin. Chëstes consultes é organs aconsiënc spezifics dla Junta provinziala y ares á da:

1. dé consulënza te dötes les chestiuns che reverda la jonëza y le sorvisc por la jonëza;
   
2. 15)
   
3. dé consulënza tl'elaboraziun di dessëgns de lege che reverda te na manira particolara la jonëza;
   
4. fá inrescides y propostes sön dötes les chestiuns che la consulta provinziala dla jonëza arata d'importanza por la jonëza.
   

(2) Les consultes provinziales dla jonëza é metüdes adöm da:

1. almanco trëi y nia plü co set espertes/esperc metüs dant dales organisaziuns dl sorvisc por la jonëza preodüdes dal art. 9, coma 1, lëtres a) y b);
   
2. cina trëi espertes/esperc proponüs dai zëntri dla jonëza preodüs dal articul 7;
   
3. cina trëi espertes/esperc metüs dant da comuns;
   
4. na porsona en rapresentanza dl consëi scolastich provinzial litada danter le personal insegnant che é comëmber dl consëi scolastich provinzial.
   

(3) La direturia/Le diretur dl ofize provinzial competënt tol pert ales sentades cun usc aconsiënta. La funziun da secreter surantol na porsona dla repartiziun provinziala competënta almanco dl sesto livel funzional.

(4) Vigni consulta provinziala dla jonëza lîta danter sü comëmbri la presidënta/le presidënt y la vizepresidënta/le vizepresidënt.

(5) Les consultes provinziales dla jonëza vëgn nominades dala Junta provinziala y resta tl'inciaria trëi agn alalungia.

(6) Les consultes provinziales dla jonëza pó se partí ite te sotgrups, pó formé grups de laur y, sce al é debojëgn, trá ite espertes o esperc. Les spëises che reverda l'eserzize dles competënzes preodüdes dal coma 1 é a ciaria dla Provinzia. Ai comëmbri dles consultes ti spetel i compënsc preodüs dala legislaziun varënta.

(7) Les trëi consultes provinziales dla jonëza fej almanco un n iade al ann na sentada deboriada por baié de problems che ares á deboriada y por se consulté; chëstes sentades vëgn presidiades alternativamënter dales porsones a ce dles trëi consultes provinziales. La funziun da secreter vëgn surantuta, baratan jö, da na porsona che laora tl Ofize Sorvisc por la jonëza competënt. 16)

Chësta lege gnará publicada tl Boletin Ofizial dla Regiun. Vigni porsona a chëra che al ti speta á da la respeté y da la fá respeté sciöche lege dla Provinzia.